07 jan '25 Steeds meer belasten?

In België vormen de cijfers over de ongelijkheid van inkomens typisch het startpunt van de discussie over fiscaliteit. Op zich zegt dat al veel natuurlijk. In dit land lijkt het vaak alsof meer nivellering of gelijktrekking van inkomens alleen maar goed zijn. Dat is uiteraard verre van evident. Ongelijkheid wordt pas problematisch als afkomst gelijkstaat aan toekomst, en wanneer talent en inspanning niet worden beloond.

In december stond ineens een nieuwe berekeningsmethode inzake ongelijkheid centraal op de voorpagina van meerdere kranten en op tv. Op basis van het werk van ongelijkheidsgoeroe Thomas Piketty stellen een aantal Belgische professoren-economen dat de ongelijkheid toeneemt sinds een aantal jaren. De klassieke methode toont dit immers niet.

Waarom komt men nu tot een andere conclusie?

Het resultaat volgt uit de beslissing om de gereserveerde winsten van vennootschappen mee te rekenen als vermogensinkomsten. En dat is dus wat de ongelijkheidsprofessoren hebben gedaan.

Als auteur van één van de enige boeken over fiscale economie in ons land vond ik het gepast om voor tegenspraak te zorgen. Op 30 november publiceerde ik een artikel op de website van De Tijd en de week erop had ik een dubbelinterview met fiscalist Mark Delanote in de zaterdageditie van diezelfde krant. Sommigen vinden dat het debat te hevig wordt gevoerd. Maar dit is gewoon een thema waarover grote meningsverschillen bestaan. Als de media dat meningsverschil niet faciliteert en andere klokken niet luiden, dan ettert dat.

En dat is in niemands belang.

Is het correct om gereserveerde winsten van vennootschappen mee te tellen in de inkomensverdeling van natuurlijke personen?

In het geval van inkomsten uit vermogen die stromen naar aandeelhouders kan dat onder bepaalde voorwaarden. Inkomens kunnen hun oorsprong vinden in zowel arbeid als vermogensaanwending. Maar gereserveerde winsten kunnen verloren gaan, want een bedrijf kent ondernemingsrisico's. Die ‘opgepotte’ winsten worden gebruikt voor de onderneming. Een bedrijf dat investeert, wil zijn groei of transformatie financieren. Er is zoiets als de financiering van de aankoop van voorraden, bedrijfsuitoefening,… Een studie die die opgepotte winsten zomaar meetelt in debatten rond de inkomensverdeling? Dat lijkt absoluut niet evident.

Overigens, als die gereserveerde winsten worden uitgekeerd, dan worden ze in principe belast tegen het volle tarief van de roerende voorheffing (30%). Er zijn uitzonderingen op, die de bittere pil verzachten, maar die eisen meestal net dat de aandeelhouder de reserves voor langere tijd in de vennootschap laat. Het ‘oppotten’ in de vennootschap is dus iets dat men tot nu toe altijd wou aanmoedigen, net omdat het geld (hoopt men) productief gebruikt wordt (en zo onder andere tot meer werkgelegenheid leidt).

Uiteraard is het niet echt nieuws om te stellen dat als je bepaalde reserves uit vennootschappen meeneemt daardoor de gemeten inkomensongelijkheid hoger uitkomt. Belangrijk is dat de Gini-coëfficiënt als maatstaf van inkomensongelijkheid altijd aangaf dat België als een land met lage ongelijkheid gezien werd.

De vraag is of dat met een alternatieve methode anders is. Daarvoor moet je die methode ook toepassen op andere landen. Dat blijkt erg moeilijk, want nationale rekeningen en andere aspecten zijn zomaar niet vergelijkbaar. Dat weet je op voorhand. Het levert wel de vraag op of een nieuwe methode dan voldoende maatschappelijk relevant is.

Vermogensfiscaliteit

In een democratie moet je geen discussies willen vermijden. De mensen hebben het recht om het debat voluit te voeren. Belastingen innen is niet zomaar het neutraal verschuiven van een euro van de burger naar de overheid. Het innen heeft een negatieve impact op de economie en heeft ook een kostprijs.

Men zegt dat in de Verenigde Staten managementvennootschappen minder voorkomen. Het is natuurlijk essentieel in rekening te brengen dat in de Verenigde Staten de belastingdruk aanzienlijk lager ligt. Daarom staan hier zoveel mensen zo snel op hun achterste poten wanneer de politiek zich over een fiscale hervorming buigt of er in de krant artikelen verschijnen die de vervennootschappelijking aanklagen.

Vermogen wordt al fors belast. Dat blijkt uit meerdere statistieken. Volgens de Europese Commissie bedragen de ontvangsten uit belastingen op vermogen bijna 4 procent van het bruto binnenlands product. Dit is het derde hoogste cijfer in de Europese Unie en vlot 50 procent meer dan het Europese gemiddelde, terwijl Nederland een stuk onder dat gemiddelde scoort.

De impliciete belasting op vermogen in België is volgens de OESO ook één van de hoogste in Europa. De totale belasting op kapitaal ook. De roerende voorheffing op dividenden werd sinds 2011 stelselmatig opgetrokken van 15 naar 30 procent. In bepaalde niches scoort België lager. We kunnen daarover discussiëren. Wel vanuit respect voor het feit dat vermogen en kapitaal in het geheel al fors worden belast.

Ondernemerschap

Sommige politici willen elke euro “gelijk” belasten. Dit betekent dan wel dat ze eerst belasten op arbeidsinkomen. Als dat wordt gespaard of belegd, wordt er nogmaals belast. En als dan het residu wordt geconsumeerd, wordt er nog eens BTW geheven.

We zien hierbij het fundamentele verschil tussen zekerheid en risico te vaak over het hoofd. Een euro die je verdient door te ondernemen, bijvoorbeeld via investeringen, dividenden of vastgoed, is het resultaat van risico’s nemen en het laten groeien van kapitaal. Wezenlijk verschillend.

We moeten er natuurlijk voor zorgen dat er vooral nog welvaart wordt gegenereerd. Ondernemerschap is daarvoor essentieel en dat moeten we koesteren in plaats van af te straffen. Er zijn veel ondernemers die oor hebben naar de roep om fairness. Maar er móét een beheersing van de uitgaven tegenover staan. Het is met andere woorden een zaak van gelijk oversteken tussen de belastingbetaler en de politiek. Maar er is in dit land al lang geen echte beheersing van de overheidsuitgaven meer geweest. Zodra je ook maar één euro wil besparen bij de overheid, word je opgezogen in kerntakendebatten die veel papier produceren, maar niks teweegbrengen. Wij zijn niet Javier Milei, Vivek Ramaswamy of Elon Musk. Wij zijn brave Europeanen die het liefst een consensus zoeken. En zo staan we al 20 jaar stil.

Vandaag wordt de druk hoog opgevoerd voor een meerwaardebelasting. Maar dan moet men toch ook rekening houden met minderwaarden? En met de ontwaarding van geld door inflatie. Ondernemen, dat leer je niet zomaar op school. We moeten vooral zorgen dat ondernemers die op een bepaald moment een meerwaarde realiseren, bereid zijn om het opnieuw in nieuw ondernemerschap te investeren. Als je dat dan niet kan valoriseren met een bepaald fiscaal voordeel, dan ben je als maatschappij alleen gedreven door jaloezie en niet door het algemeen belang.

Conclusie

Uiteraard ben ik ervan overtuigd dat het belastingsysteem structureel efficiënter moet worden. Anders had ik er geen boek over geschreven. Op dit moment lijkt de politiek niet in staat om dat diepgaand te doen. Ik zou op dit moment wel nog een hervorming doorvoeren, maar wel beperkt in omvang.

Leestip: TaxShift - Waarom ons land een belastinghervorming nodig heeft, Lannoo door Ivan Van de Cloot en Karel Volckaert
TaxShift - Nederlandse versie | Uitgeverij Lannoo

Door Ivan Van de Cloot

Ivan is hoofdeconoom bij Stichting Merito, associate fellow Itinera Institute en professor aan de Antwerp Management School. Hij heeft een verleden in de banksector als senior economist van ING en heeft al verschillende boeken op zijn naam staan, zoals ‘De rekening moet kloppen’ (2015) en ‘Overheid + Markt’ (2020). Ivan behaalde een masterdiploma in Applied Economics, Public Economics aan de Universiteit van Antwerpen.